De betrouwbaarheid van exitpolls hangt af van de methode en de representativiteit, maar in het algemeen geldt: ze geven een goede indicatie, met een kleine foutmarge. Hieronder samengevat wat huidige standaardinzichten en recente praktijk aangeven. Wat is een exitpoll?
- Een exitpoll peilt op stembureaus wat mensen zojuist hebben gestemd. In Nederland gebeurt dit vaak via een representatieve selectie van stembureaus en respondenten die na het stemmen hun stem teruggeven. Dit levert een voorlopige beeld van zetelverdeling, nog voordat de officiële uitslagen bekend zijn.
Hoe nauwkeurig is een exitpoll?
- Exitpolls zijn over het algemeen zeer betrouwbaar als steekproef en representativiteit goed zijn uitgevoerd. Ze bevatten een marge, en de uitslag kan licht afwijken van de officiële uitslag. In veel jaren blijft verschil beperkt tot één tot twee zetels per partij; grotere afwijkingen komen zelden voor.
- Een bekend voorbeeld van notable afwijking was 2019 bij provinciale verkiezingen (Forum voor Democratie onderschat), wat aangeeft dat bepaalde groepen minder geneigd zijn mee te doen of dat partijvolatiliteit meespeelt. Over het algemeen blijven de afwijkingen klein en binnen de gebruikelijke foutmarge.
Wat kunnen oorzaken van afwijkingen zijn?
- Niet-meedoen van bepaalde demografieën (jongeren, ouderen) bij de exitpoll, of mensen die niet openlijk willen zeggen op wie ze stemmen.
- Weersomstandigheden of een groot aandeel late kiezers kan de representativiteit beïnvloeden.
- Foutmarges en de timing van publicatie (vroeg vs. later in de avond) kunnen een rol spelen.
Hoe moet je exitpolls interpreteren?
- Zie exitpolls als een vroege indicator (een prognose) die nuttig is voor de eerste inschatting, maar geen definitieve uitslag is. De officiële resultaten volgen later via de telling van stemmen.
Wat zeggen recente bronnen (2025 Tweede Kamerverkiezingen)?
- Veel media beschrijven exitpolls als betrouwbaar maar met de normale steekproefmarges; de eerste cijfers na sluiting van de stembureaus geven doorgaans een solide richting, met verdere bijstelling na meer uitslagen.
- In de praktijk werd bij recente verkiezingen de nauwkeurigheid meestal beperkt tot kleine verschillen per partij (meestal binnen één zetel, soms twee), met af en toe een uitzonderlijke afwijking zoals eerder genoemd.
Direct antwoord
- Exitpolls in Nederland worden als betrouwbaar beschouwd voor een vroege inschatting van de zetelverdeling, maar blijven steekproefmatig en bevatten altijd een marge. Verwachte afwijkingen ten opzichte van de officiële uitslag zijn meestal klein (ongeveer één tot twee zetels per partij), met zeldzame grotere afwijkingen als gevolg van sampling-issues of late kiezers.
