Kort antwoord: In Nederland mag ongeveer 75% van de bevolking stemmen, maar dit varieert per verkiezing en leeftijd. De opkomst ligt doorgaans hoger bij nationale verkiezingen dan bij Europees of lokale verkiezingen, en er geldt een leeftijdslimiet van 18 jaar voor stemgerechtigden. Hieronder een beknopt overzicht en recente context.
Wat is het stemrecht in Nederland?
- Om te stemmen ben je in principe stemgerechtigd als je minimaal 18 jaar oud bent en de Nederlandse nationaliteit hebt, of onder bepaalde omstandigheden ingezetenen bent (afhankelijk van het soort verkiezing). Het aandeel van de bevolking dat voldoet aan deze criteria ligt rond de 75 procent van alle inwoners, waardoor ongeveer drie op de vier Nederlanders mee kunnen stemmen.
- Personen zonder Nederlandse nationaliteit of onder 18 jaar mogen niet stemmen bij de meeste verkiezingen, wat invloed heeft op het totale potentiële stempubliek.
Opkomsten per soort verkiezing
- Tweede Kamerverkiezingen hebben over het algemeen hogere opkomsten dan lokale of Europese verkiezingen. Historisch gezien ligt de opkomst bij Tweede Kamerverkiezingen vaak tussen de 70% en 80%, met uitschieters afhankelijk van de politieke situatie en het traject van de verkiezing.
- Europese Parlementsverkiezingen kennen doorgaans lagere opkomsten, meestal tussen de 40% en 50% in veel lidstaten, waaronder Nederland. In 2024 werd een opkomst van ongeveer 46% gemeld voor het Europees Parlement in Nederland.
- Lokale en provinciale verkiezingen (gemeenteraad, Provinciale Staten) zien vaak opkomsten die variëren van circa 50% tot 70%, afhankelijk van lokale betrokkenheid en kampagneactiviteit.
Belangrijkste nuances
- Er bestaan geen wettelijke opkomstplicht in Nederland; burgers zijn vrij om wel of niet te stemmen, wat de opkomstpercentages verklaart. De historische piek bij tijden van hoge politieke spanning of na ingrijpende gebeurtenissen kan leiden tot tijdelijke verhogingen.
- De exacte opkomst per verkiezing en per jaar staat los van de algemene stemrechtregels; deze cijfers worden samengevat door officiële bronnen zoals het CBS, de Kiesraad en de Rijksoverheid.
Samenvatting
- Stemrecht: minst 18 jaar, mogelijk bij meerdere verkiezingen afhankelijk van nationaliteit en regelgeving per soort verkiezing.
- Gemiddelde potentieel stemgerechtigde: ongeveer 75% van de bevolking.
- Opkomsten variëren per verkiezing: Tweede Kamer hoger, Europees Parlement lager, lokaal/provinciaal afhankelijk van de regio en zo voort. Recent cijfers: Europees Parlement 46% (Nederland, 2024).
Als je wilt, kan ik specifieke opkomstcijfers voor een bepaalde verkiezing of een bepaald jaar opzoeken en samenvatten.
