Kort antwoord: Een exitpoll is een snelle “schaduw-verkiezing” die direct na het stemmen wordt afgenomen bij een geselecteerde set van stembureaus. Op basis daarvan kan een voorlopige uitslag en opkomstindicatie worden gegeven, vaak rond 21:00 uur, voordat alle officiële stemmen zijn geteld. Hieronder een beknopte uitleg en wat je kunt verwachten voor de Tweede Kamerverkiezingen 2025.
Wat is een exitpoll?
- Een exitpoll’ is een peiling uitgevoerd terwijl kiezer het stembureau verlaat. Kiezers krijgen de kans om nogmaals hun stem uit te brengen op een stembiljet met dezelfde partijen als het officiële biljet en laten dit anoniem in een stembus achter. Dit levert snelle inzichten op over de vermoedelijke uitslag en opkomst.
- De selectie is gebaseerd op stemlokalen (stembureaus) in plaats van op een willekeurige steekproef van individuen. Dit maakt de methodologie uniek ten opzichte van gewone opiniepeilingen. De telling is dus geen exacte mathematische steekproef maar een representatieve weergave op basis van bureauselectie.
Hoe wordt het uitgevoerd?
- Er worden een beperkt aantal stembureaus verspreid over Nederland gekozen (bij de 2025-campagne waren er rond de tientallen tot circa zestig stembureaus betrokken). Kiezers die stemmen bij deze bureaus worden gevraagd om nogmaals te stemmen.
- Het exacte proces: na sluiting van de stembureaus verzamelen onderzoekers de extra stembiljetten en berekenen een voorlopige uitslag en opkomst. Deze voorlopige cijfers worden door media zoals NOS en RTL gepubliceerd.
Betrouwbaarheid en interpretatie
- Exitpolls geven een vroege indicatie van de uiteindelijke uitslag, maar zijn geen definitieve resultaten. De betrouwbaarheid hangt af van de representativiteit van de gekozen stembureaus en vergelijking met eerdere verkiezingen.
- Omdat deelnemers niet willekeurig zijn geselecteerd maar op basis van de bureaukeuze, is er altijd een zekere mate van onzekerheid. Media communiceren dit als een voorlopige schets van de werkelijkheid.
Praktische verwachtingen voor 2025
- Voor de Tweede Kamerverkiezingen 2025 wordt doorgaans een exitpoll uitgevoerd door een onderzoeksbureau in opdracht van publieke omroepen. Bij de sluiting van stembureaus (rond 21:00 uur) worden de resultaten meteen gedestilleerd en in beeld gebracht.
- Verschillende Nederlandse nieuwszenders en portals brengen korte updates en uitslagen die gebaseerd zijn op de exitpoll, gevolgd door later bevestiging zodra de officiële tellingen binnenkomen.
Als je wilt, kan ik verder ingaan op de exacte methode per partij, de stappen die exitpolls nemen om bias te beperken, of vergelijkingen maken met andere landen’ exitpoll-methoden. Laat weten welke kant je interesseert.
