Najpierw bezpośrednia odpowiedź: powiedzenie „Nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki” jest często przypisywane Heraklitowi z Efezu i odnosi się do idei stałej zmienności świata – nawet jeśli sytuacja wygląda podobnie, każda kolejna próba doświadcza innych okoliczności i innych przepływów wód. Konkretniej:
- Autorstwo: najczęściej przypisuje się Heraklitowi z Efezu (ok. 540–480 p.n.e.). W polskich źródłach bywa przedstawiane jako parafraza myśli Heraklita o panta rhei (wszystko płynie).
- Znaczenie: mówi, że nie można wejść dwukrotnie do tej samej rzeki, ponieważ woda w rzece nieustannie się zmienia; zarówno rzeka, jak i nasza sytuacja są inne po każdej chwilowej zmianie.
- Uwaga językowa: w wariancie powszechnym w języku polskim formułka została uproszczona do „nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki” (pierwotna forma brzmiąca nieco inaczej bywa tłumaczona i omawiana w źródłach historycznych).
- Kontekst użycia: sentencja często bywa używana w dyskusjach o zmianach, polityce i filozofii, by ilustrować, że każda sytuacja jest unikatowa mimo pewnych podobieństw.
Jeśli chcesz, mogę:
- podać krótkie źródła po angielsku i polsku wraz z krótkimi cytatami,
- wyjaśnić różnice między pierwotnym sformułowaniem Heraklita a jego polską „rewizją”,
- podać najczęściej cytowane wersje i kontekst historyczny.
Źródła i kontekst: Heraklit z Efezu jest łączony z maksymą o zmianie jako centralnym elementem rzeczywistości (panta rhei); w różnych przekładach i opracowaniach wersje mogą się różnić, co prowadzi do popularnych, ale nieco ulepszonych wariantów tej myśli. W polskich opracowaniach i cytatach często znajduje się forma: „Nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki” jako skrót myślowy tej idei.