Het korte antwoord: afschaffen van het verplicht eigen risico in de Nederlandse zorgverzekering is een onderwerp met voor- en nadelen. De meeste analyses laten zien dat het afschaffen of halveren van het eigen risico de totale zorguitgaven en premies aanzienlijk beïnvloedt, vaak met hogere premies als gevolg, maar mogelijk minder hinder bij noodzakelijke zorg voor mensen met lagere inkomens. Hieronder een beknopt overzicht van de belangrijkste aspecten en wat er momenteel in beleid en debat terugkomt.
Wat is het eigen risico precies?
- Het verplicht eigen risico is het bedrag dat iedere volwassene betaalt voor zorg uit het basispakket voordat de zorgverzekering begint te betalen. Voor 2025 is dit bedrag vastgesteld op 385 euro per jaar. Dit principe is bedoeld als prikkel: de verzekerde heeft een financiële prikkel om zorg te mijden en zo verspilling te beperken.
Argumenten vóór afschaffen of halveren
- Gelijkheid en toegankelijkheid: voor mensen met een laag inkomen kan het hoge eigen risico een drempel vormen om tijdig naar zorg te gaan. Afschaffing of verlaging zou deze drempel kunnen verlagen en gelijkere toegang bevorderen.
- Morele en maatschappelijke perceptie: sommige voorstanders zien in afschaffing een eerlijker systeem waarin iedereen gelijke toegang heeft zonder financiële drempels.
Argumenten tegen afschaffen of halveren
- Financiën en premiestijging: het Centraal Planbureau en andere bronnen stellen dat volledige afschaffing een aanzienlijk kostenplaatje met zich meebrengt, grotendeels verrekend via hogere premies voor alle verzekerden. Schattingen variëren, maar bedragen rondom meerdere miljarden euro per jaar worden genoemd, wat leidt tot hogere maandpremies.
- Doel van remgeld onbedoeld: het eigen risico moet a priori mensen aanzetten tot verantwoord zorggebruik. Zonder dit prikkelmechanisme kan er meer vraag ontstaan, wat pijnlijke wachttijden of hogere druk op zorgaanbieders kan veroorzaken als de capaciteit beperkt is.
- Praktische uitvoering: een gedeeltelijke of vrijwillige afschaffing (bijvoorbeeld een hoger compensatiemaatregel of lagere franchise) kan complex zijn en verschillende groepen anders treffen; de precieze compensatie en herverdeling van kosten vereisen zorgvuldige afstemming.
Wat zeggen beleidsstukken en recente discussies?
- Er bestaan Kamervragen en analyses die aangeven dat een volledige afschaffing niet vrijblijvend is; de kosten en effecten op premies en zorgvraag zijn belangrijke afwegingen. Documenten en analyses uit 2024-2025 benadrukken dat een structurele afschaffing gepaard gaat met meerdere miljarden extra uitgaven, doorgaans terugverdient via hogere premies of andere beleidsmaatregelen.
- Nederlandse zorginstituten en verzekeraars zien wisselende implicaties afhankelijk van of men kiest voor afschaffing, halvering, of vrijwillige aanpassingen zoals premiekortingen bij hoger eigen risico. De exacte uitkomsten hangen af van beleidskeuzes, inkomensverdeling, en zorgvraagpatronen.
Concreet: wat betekent dit voor jou?
- Als het eigen risico volledig verdwijnt, zullen premies in veel scenarios stijgen om de gemiste inkomsten te compenseren. Voor iemand die nu weinig zorg gebruikt, kan dit minder voordelig lijken; voor iemand die veel zorg nodig heeft, kan het voordeliger zijn op korte termijn, maar de maandelijkse kosten kunnen hoger uitvallen op jaarbasis.
- Beleid is per jaar onderwerp van aanpassingen. Het is verstandig om jaarlijks je zorgverzekering te vergelijken en te letten op eventuele wijzigingen in het eigen risico, premies en andere compensatieregelingen die door verzekeraars of de overheid worden voorgesteld.
Als je wilt, kan ik specifieke stukken uitzoeken met de meest recente stand van zaken en toelichtingen van beleidsmakers en instanties, zodat je een goed onderbouwd beeld krijgt van de verschillende opties en hun concrete financiële impact.
