Kort antwoord: Stemmen tellen in Nederland gebeurt stap voor stap op vier niveaus (per stembureau, gemeente, hoofdstembureau en centraal stembureau) en is openbaar. De exacte telling volgt de Kieswet en Kiesraad-regelingen: stembiljetten worden geteld, ongeldige stemmen en blanco stemmen worden apart geregistreerd, en uiteindelijk wordt de uitslag bekendgemaakt via het gemeentelijk proces-verbaal en doorgegeven aan het centrale stembureau. De precieze procedure kan per verkiezing klein verschillen (decentrale vs centrale telling, en wanneer kandidaten bijtelling plaatsvinden), maar het basisprincipe blijft hetzelfde: telling gebeurt lokaal eerst, daarna regionaal op gemeentelijk niveau, en uiteindelijk centraal.
Kernprocessen
- Voorbereiding en opening van stembureaus: kiezers stemmen tussen 7.30 en 21.00 uur; de stembureauleden controleren stempassen en volmachten voordat er geteld wordt.
- Tellingsfasen:
- Stembureau: tellen van alle stemmen, inclusief ongewenste biljetten en blanco biljetten, en noteren per partij (en indien van toepassing per kandidaat).
* Gemeente: optelling van alle stembureaus voor de gemeentelijke uitslag; de uitslag wordt in een gemeentelijk proces-verbaal opgenomen en openbaar gemaakt.
* Hoofdstembureau: op basis van de gemeentelijke uitslagen wordt de landelijke uitslag voorbereid en bekendgemaakt.
* Centraal stembureau: eindverantwoording en publicatie van de uiteindelijke uitslag.
Openbaarheid en toezicht
- Het tellen is openbaar; belangstellenden mogen aanwezig zijn zolang de orde wordt gehandhaafd.
- De Kiesraad en gemeenten bieden tijdlijnen en instructies voor kijkers bij de telling.
Houdbaarheid en termijn
- De eerste, voorlopige uitslagen worden vaak op de avond van de verkiezingen gepubliceerd, met verdere updates naarmate tellen vordert. De exacte termijnen kunnen per verkiezing verschillen.
Als je wilt, kan ik het proces voor een specifieke verkiezing (bijvoorbeeld Tweede Kamerverkiezingen) stap voor stap toelichten met actuele data en exacte termijnen van die verkiezing. Wil je dat?
